Yaşlılarda Alkol Kullanımına Bağlı Tıbbi Sorunlar

Alkol bağımlılığına bağlı birçok tıbbi sorunla karşılaşılmaktadır.  Yaşlılık döneminde ise alkol bağımlılığı sonucu ortaya çıkan tıbbi sorunlarla baş etmek daha da güç olmaktadır (Bknz. Yaşlılarda Alkol Bağımlılığı).  Etanol suda çözünen bir madde olup bedende hemen hemen her hücreye erişebilmektedir.  Etanolün beden üzerindeki toksik etkileri hem direkt hem de indirekt olarak ortaya çıkmaktadır.  Bir yandan etanolün organlar üzerindeki direkt toksik etkisine bağlı tıbbi sorunlar ortaya çıkarken, yetmezlik ya da yetersizlik durumlarını ortaya çıkmasını kolaylaştırarak indirekt yoldan da tıbbi sorunlara yol açabilmektedir.

Kardiyo vasküler sistem

  • Akut ya da kronik alkol tüketiminin en sık komplikasyonu kan basıncı ve nabızda artıştır. Kan basıncındaki artış alkolün bırakılması ile normale dönerken, bazı alkol bağımlılarında kalıcı ve tedavi gerektiren kan basıncı yükseklikleri olabilmektedir.
  • Öte yandan alkolik kardiyomiyopati de alkol bağımlılarında sık olan ancak gözden kaçan ya da atlanılan bir komplikasyondur. Özellikle “idiopatik kardiyomyopati” tanısı konulan ve viral olabileceği düşünülen olgularda alkol sorunu olup olmadığının yeterince sorgulanmadığı ve bu olgularda genelde altta yatan bir alkol sorunu nedeni ile aslında tablonun alkolik kardiyomyopati olduğu yönünde görüşler azımsanmayacak kadar fazladır.  Alkolik kardiyomyopati genellikle yoksunluk dönemini takiben düzelebilen bir tablo olup, özellikle alkolik kardiyomyopati öyküsü kısa olan hastalarda düzelme yüzdesi daha yüksektir.

Gastrointestinal sistem

  • Gastrointestinal sistem sorunları genellikle alkolün tüketimi sırasında ortaya çıkmaktadır. Alkolün gastrointestinal sistemde en sık etkisi inflamasyon ve irritasyondur.  Bunun yanı sıra ülsere de neden olmaktadır.
  • Öte yandan ösefagial reflü de azınsanamayacak sıklıkta izlenmektedir. Aşırı kusma, bulantı ve sonucunda Mallory Weiss Sendromu izlenebilmektedir.
  • Özefagial varisler, portal hipertansiyon ve ölümle sonuçlanan olgular olduğu unutulmamalıdır.
  • Mide ve duodenum alkolün korozif etkilerine duyarlı organlar olup, gastrit, ülser, gastrik kanama, atrofik gastrit ortaya çıkabilir.
  • Kronik pankreatit de alkol kullanımına bağlı izlenebilen diğer bir komplikasyondur. Akut tabloda abdominal ağrı ve kusma önde gelen belirtilerdir.  Ancak şiddetli olmayan olgular başlangıçta herhangi bir belirti vermeyebilir ve tablo kronikleşebilir.
  • Kronik ve ısrarlı pankreatit sonucu pankreasta meydana gelen hücre hasarı sonucunda diabet ya da hiperglisemi gelişebilmektedir.
  • Malabsorbsiyon ve diyareye bağlı olarak vitamin, amino asit, glukoz emilimindeki değişiklikler de klinik tabloyu karmaşıklaştırmaktadır.
  • Sarılık, ateş, anoreksi ve sağ üst kadran ağrısı ile kendini gösteren alkolik hepatit diğer ciddi komplikasyonlardan birisidir. Tablonun siroza kadar ilerlemesi ise azınsanamayacak düzeydedir.  Sonuçta hepatorenal sendromun gelişmesi ve ölüm kaçınılmaz olmaktadır.

Beslenme Bozuklukları

  • Folik Asit Eksikliği: Megaloblastik anemi sık izlenen bir sonuçtur. Trombositopeni ve granülositopeni megaloblastik değişikliklere eşlik edebilmektedir.
  • Pridoksin Eksikliği: Sideroblastik anemiye neden olmaktadır.
  • Tiamin Eksikliği: Wenicke – Kmorsakoff Sendromuna yol açar.
  • Demir Eksikliği: Gastrointestinal kanama ya da enfeksiyonlar sonucunda da olabilmektedir.
  • Çinko Eksikliği: Alkol bağımlılarında izlenebilen gece körlüğünün patogenezinde yer almaktadır.
  • Yağda Çözünebilen Vitamin Eksiklikleri:
    1. Vitamin A
    2. Vitamin D
    3. Vitamin K

Endokrinolojik Etkiler

  • Adrenokortikal İşlevler: Kronik alkol tüketimi plazma kortizol düzeylerinde artışa neden olmaktadır. Sıklıkla Cushing benzeri değişiklikler izlenebilmektedir.
  • Adrenomeduller İşlevler: Alkol tüketimi katekolominlerin salınımını uyarmaktadır.
  • Tiroid İşlevleri: Alkol troid hormonlarının karaciğer/plazma oranını artırarak hepatik hipertiroidizme neden olabilmektedir. Bu durum da artmış oksijen tüketimi, lokal anoksi ve karaciğer hasarıyla sonlanmaktadır.
  • Gonadal İşlevler: Alkol tüketimi testesteron plazma düzeyini azaltmaktadır.
  • Alkolik siroz ise primer hipogonadizm ve feminizasyona yol açabilmektedir. Sıklıkla ikincil seks karakterlerinin kaybı, jinekomasti, libido azalması, kas kitlesinde azalma izlenir.  Bu değişiklikler kalıcı da olabilmektedir.
  • Alkolik Hipoglisemi
  • Alkolik Ketozis: Alkolün düzenli tüketimi, anoreksiya ve hiperemezise bağlı olarak gelişen bir durumdur.

Sinir Sistemi

  • Entelektüel işlevlerde bozulma, demans
  • Cerebral atrofi, cerebeller dejenerasyon
  • Wernicke – Korsakoff Sendromu
  • Periferik nöropati
  • Alkolik myopati (akut, subakut ya da kronik)
  • Rabdomyolize bağlı myoglobinüri

Kanser

  • Bukkal kavite, farinks ve larinks kanserleri
  • Ösefagus kanseri
  • Barsak ve rektum kanseri
  • Karaciğer kanseri
  • Pankreas kanseri

Enfeksiyon Hastalıkları

  • Pnömoni sık izlenen bir komplikasyondur
  • Tüberküloz mutlaka değerlendirilmelidir
  • Bakterşel menejit, peritonit, kolanjit göz ardı edilmemelidir.
  • Kronik sinüzit, faranjit ve diğer hafif enfeksiyonlar unutulmamalıdır
  • İmmün sistemde genel bir zayıflama olmaktadır

Prof. Dr. Behcet Coşar

Kaynaklar

Hartford JT, Samorajski T: Alcoholism in the geriatric population.  J Am  geriatr Soc 1982;30:18.

Miller NS, Gold MS.  Medical complications of alcoholism.  (In): Alcohol (eds) Norman S Miller, Mark S Gold, Plenum Medical Book Co, NY, Chapter 5, pp47 – 65, 1991.

Fuster V, Gersh BJ, Giulaina ER, Tajik AL, Brandenburg RO, Frye RL.  The natural history of idiopathic dilated cardiomyopathy.  Am J Cardiology, 1981; 47:525 – 531.

Cooke AR.  Ethanol and gastric function.  Gastroenterology 1972; 62:501 – 502.

Bleecker M, Ford DH, Rhines RK.  A comparison of 131-triiodothyronine accumulation and degradation in ethanol treated and control rats.  Life Sci 1969; 8:267 – 275.